Gisteren was ik bij de #oploop. Een bijeenkomst van de Cultuur Mij Oost uit Arnhem in de werkelijke prachtige Dru Fabriek in Ulft. Alle grote spelers op cultuurgebied in Gelderland waren aanwezig. Iedereen eensgezind in hun streven jonge mensen veel meer dan nu in aanraking te brengen met ‘kunst en cultuur’.

Ik was uitgenodigd bij de bijeenkomst die ging over de Muziekimpuls, de subsidieregeling die ervoor moet zorgen dat we weer een stap verder zetten in de richting van ‘ieder kind muziekonderwijs op school’. Aanwezig waren muziekscholen die klaar staan om de scholen in te duiken, pabo- en docent muziek opleiders die vol passie hun studenten willen stimuleren muzieklessen te gaan geven, directeuren en docenten van basisscholen, aanbieders van projecten en muziekmethoden, onderzoekers die bewijs zoeken dat muziek hoort op school en zoeken naar de juiste invulling daarvan, cultuurmakelaars, combinatiefunctionarissen… zeker 40 man in getal.

De vraag die besproken werd was: Hoe zorgen we er in Gelderland voor dat er duurzaam muziekonderwijs gegeven wordt op alle scholen? Duurzaam in de betekenis van ‘langdurend’ maar ook in de betekenis van ‘gedragen door alle betrokkenen’. In het gesprek werd direct duidelijk hoezeer iedereen betrokken is. In het gesprek werd mij ook direct duidelijk dat we soms bijna verschillende talen spreken. Want als een muziekschool het heeft over ‘meer muziek op school’ dan lijkt het vaak te gaan over de vertaling van formele muzieklessen (theorie en instrumentaal onderwijs) naar de klas. Als de school het heeft over ‘meer muziek in de klas’ is er vaak bij leerkrachten paniek en een grote vraag; “moet ik dan zingen?”. Als de onderzoeker het heeft over ‘meer muziek in de klas’ gaat het vaak over de effecten van muziek. Op het brein, op de sociale vaardigheden, op de leer strategieën.

De vinger werd genadeloos op de zere plek gelegd door één van de aanwezigen. Hoe komt het dat we al jaren (in ieder geval sinds 2010) veel geld stoppen in muziekonderwijs op de basisschool en we nog steeds niet veel verder zijn? Inderdaad. In 2011 was ik op de conferentie ‘muziek telt’ en zat ik om de tafel met dezelfde spelers. We concludeerden hetzelfde: de pabostudent voelt zich niet zeker genoeg met muziek, omdat die nooit muziek heeft gehad op school en dus verandert er op school bijna niets en moeten we muziekonderwijs van buiten halen (als we dat al willen). Die mensen die van buiten komen sluiten lang niet altijd aan bij de schoolbrede doelen en dus wordt het een self fullfilling prophecy: dat wat die muziekdocent doet kan een leerkracht nooit en dus doet die ook maar geen moeite.

Nu 5 jaar na deze conferentie is deze cirkel nog niet doorbroken. Huidige pabostudenten voelen zich niet zekerder, hebben niet meer muziekonderwijs genoten en komen niet in een praktijk waar de inspecteur ook vraagt naar de kwaliteit van het muziekonderwijs. Musici worden nog steeds niet didactisch opgeleid voor de wereld waarin zij terecht komen, met uitzondering van de docent muziek studenten die vaak niet in het basisonderwijs terecht komen. Scholen hebben het nog steeds heel druk, en worden nog steeds afgerekend op de scores bij rekenen en taal wat de werkdruk van leerkrachten enorm verhoogt (vraag maar eens na: januari=toetsmaand!).

Zijn we dan niet verder gekomen? Jawel. Ik denk dat de publieke opinie langzaam kantelt. Dat het ‘nut’ van muziekonderwijs duidelijker is voor veel mensen. Ik denk dat er veel meer voorbeelden zijn van ‘good practises’. Er worden veel musici getraind die zich langzaamaan bewust worden dat het muziekonderwijs zoals zij dat genoten hebben niet direct vertaald hoeft te worden naar de school. Leerkrachten in de school worden getraind en gaan zich realiseren dat muziek niet iets groots en magisch is dat een maestro behoeft om te gaan vliegen. Scholen realiseren zich dat het opbrengst gerichte onderwijs ze een schijnveiligheid heeft gegeven, dat ze terug willen naar de basis: onderwijs waarin elk kind de beste versie van zichzelf kan worden…en dat is meer dan alleen het hoofd. De maatschappij lijkt zich steeds meer te realiseren dat de kunstenaar in onze maatschappij iets heel wezenlijks in zich heeft dat van groot belang is voor de uitdagingen die ons treffen, waar we nu nog geen antwoorden op hebben, omdat we ze nog nooit eerder zijn tegen gekomen. Dat die kunst dus een wezenlijke plek verdient daar waar we onze jonge mensen voorbereiden op de toekomst. Zodat ze anders gaan kijken, verwonderd blijven, op zoek gaan naar de ruimte tussen wat we begrijpen en zien.

Helaas was er één partij gisteren niet: de kinderen en jonge mensen van onze samenleving. Daar namelijk is de hoop. Daar ligt de nieuwsgierigheid, de bereidheid buiten de comfortzone te stappen, uit te proberen, plezier te maken: ‘meet, inspire & celebrate’ zoals CarloBalemans het prachtig verwoordde in zijn inspiratielezing. Waar we het gisteren helemaal niet over gehad hebben is de vraag wat kinderen eigenlijk willen en kunnen. En dat lijkt me nu net de wezenlijke vraag.

Het is in mijn optiek onzin dat kinderen geen referentiekader hebben als het om muziek gaat. Meer dan ooit hebben zij een referentiekader. Ze hebben toegang tot alle muziek van de wereld, kunnen met filmpjes en muziek spelen op hun telefoons, kunnen met samplers composities bouwen, zichzelf opnemen, kunnen via skype of facetime muziek maken met kids in Azië en Amerika. Deze informele muzikale wereld hebben we met zijn allen lang buitenbeeld gehad. Ik denk dat daar de energie ligt. Muziek is overal om ons heen, we hoeven alleen maar onze handen uit te strekken en mee te gaan. Pas als we muziek gaan vatten in opbrengsten, reproductie, ambacht, goed en fout dan gaat het mis. Dan wordt muziekonderwijs voor ‘de talentvollen’ in onze scholen. Ik weet het zeker: ieder kind is muzikaal! Ik weet ook zeker dat we er erg goed in zijn die muzikaliteit in hokjes te duwen en daarmee te smoren. Kunnen we het kind de ruimte geven om zijn nieuwsgierigheid naar geluid en aangeboren talent voor ritme en toonhoogte verder te ontwikkelen? Door met hem te bewegen, onzinliedjes te zingen, met klanken te spelen en vooral door naar hem of haar te luisteren? Kunnen we het informele muzikale spel van kinderen levend houden en ze een omgeving bieden waarin ze dat ontwikkelen? 

Ja, ik weet het zeker. Ik doe mee.