Onderstaande artikel heb ik geschreven voor de kunstzone en is gepubliceerd in de laatste aflevering. Voor iedereen die nog is vergeten een abonnement af te sluiten hier het artikel 🙂
—————————
De stemmen van de middelbare school
door Suzan Lutke
Veel wordt er geschreven in de media over het niveau van het muziekonderwijs op de basisschool. Vaak gehoord is de opmerking dat ‘kinderen niet eens meer kunnen zingen’. Wat ik persoonlijk altijd erg prettig vind om te merken is dat goed onderwijs dit soort tendensen in de maatschappij kan omzetten.
Dat bleek weer eens tijdens de koorweek voor middelbare scholen die het conservatorium van Utrecht elk jaar organiseert voor scholen in de regio met het eindexamenvak muziek in hun curriculum.

Bij de Opleiding Docent Muziek van het conservatorium van Utrecht laten wij onze studenten gedurende hun studie zoveel mogelijk in aanraking komen met authentieke leersituaties, concrete situaties die ze zomaar in hun toekomstige beroepsituatie kunnen tegenkomen. Ook zijn wij de laatste jaren druk doende daar alle vakken in het curriculum aan te verbinden. Het is ons doel studenten af te leveren met een groot persoonlijk muzikantschap en een grote hoeveelheid tools dit in de wereld te zetten. Muzikantschap 3.0. Betekenisvol muzikantschap waarin educatie en uitvoering versmelten tot een ‘cloud of musical meaning’. Het muzikaal leiderschap speelt daarin een cruciale rol. Leiderschap in een ruime betekenis van dat woord: het richting geven, invullen, leiden en inspireren van anderen vanuit je eigen muzikale drive.
Het is één ding dat uit te proberen voor je studiegenoten, maar wat doe je als je 70 middelbare scholieren uit de bovenbouw hebt én ook nog de 70 studenten van de opleiding? Een authentieke uitdaging zullen we maar zeggen. Om dit te fasciliteren zijn we een aantal jaren geleden gestart met een koorproject waar we nu eens niet naar de scholen toegaan, maar de leerlingen van scholen uitnodigen om naar het conservatorium te komen. Op die manier snijdt het mes aan twee kanten: het conservatorium en haar inwoners worden opgeschud door de inspirerende aanwezigheid van 80 middelbare scholieren én de leerlingen krijgen een gevoel bij wat dat is, een conservatorium, en in hoeverre dat voor hen een optie kan zijn in de toekomstige keuze voor een vervolgopleiding.

Op maandag 22 maart was het weer zover. Lokaal 330 van het conservatorium stroomt langzaamaan vol. De elf derdejaars studenten staan er enigszins verontrust naar te kijken. De leerlingen van het Cals college uit Nieuwegein vormen dit jaar de grootste groep leerlingen aangevuld met een groep van 20 leerlingen uit Lille (Frankrijk) die een uitwisseling hebben met de Werkplaats in Bilthoven.

De opzet van dit project is al een aantal jaar hetzelfde. Elke derdejaars student studeert één stuk in. De groep met leerlingen/studenten wordt verdeeld in verschillende groepjes. Er zijn 5 ronden van elk 40 minuten. Soms zingt iedereen in het grote koor, soms in kleinere koren met verschillende bezettingen, soms in een close harmony groep. Ieder koorlid zingt dus 5 stukken. We repeteren twee middagen en dan moet het eigenlijk klaar zijn. Op vrijdagavond is er dan altijd de uitvoering waar alle stukken uitgevoerd worden, aangevuld met solo optredens van leerlingen van de verschillende scholen.

Het blijkt een krachtig concept. Elk jaar weer is de maandag een dag van instuderen, veel noten vreten en tegelijkertijd de groep leren kennen. Het is verbazend hoe snel de leerlingen leren en hoe goed ze zijn. Dit is absoluut een groot compliment aan hun docenten. De leerlingen die aan ons project meedoen hebben allemaal een goede stem, zingen zonder enig voorbehoud, zijn 4 uur lang geconcentreerd bezig en zijn in staat zichzelf uitstekend te presenteren op een podium.

Het thema voor de conservatoriumstudenten was dit jaar hoe je wezenlijk contact kunt maken met een groep die je nog niet kent en in slechts 2 keer 40 minuten jouw visie kunt laten zien aan de groep. Hoe kun je je muzikaal leiderschap zo inzetten dat iedereen met je meegaat? Om hier een goed inzicht in te krijgen hebben we dit jaar voor het eerst met video-opnamen gewerkt. De studenten is gevraagd om op maandag hun hele repetitie op te nemen om daar vervolgens op maandagavond een korte film van te maken waarin een aantal goede momenten en verbeterpunten naar voren moesten komen. Na een gezamenlijke introductie op dinsdag zijn de studenten met een docent uiteen gegaan om samen naar deze reflecties te kijken en aan de hand daarvan een plan te schrijven voor de repetitie van dinsdag. Drie docenten waren betrokken bij deze reflecties: Servaas Schreuder, de koordirectiedocent, Tet Koffeman, zangcoach en ondergetekende vanuit de muziekdidactiek. Het bleek een krachtige tool. Alleen al het feit dat de studenten de opdracht hadden gekregen de hele repetitie terug te brengen naar een korte film met daarin ‘tips en tops’ maakte dat ze met veel inzicht deze tweede dag ingingen. Ook bleek dat omdat ze zo goed naar zichzelf hadden gekeken ze heel goed in staat waren elkaar van peerfeedback te voorzien. Het resultaat voor de middag repetitie was verbluffend. De veranderingen en verbeteringen waren evident en het klinkend resultaat daardoor ook. Plotseling was er het bewustzijn van de eigen persoon in relatie tot de grote groep. De kracht van een visie ten aanzien van wat je wilt gaan horen, het gebruik van alle muzikaliteit van jezelf in de communicatie met anderen. Plotseling was er de verbindende kracht van muziek.
Hierin is ook precies dit project voor alle betrokken zo bijzonder. Op dinsdag werd de dag geopend door Myrthe die met Gabrielles’ song uit de film As it is in heaven direct een emotioneel statement wilde maken. Toen ze zichzelf daarin echt kon laten gaan was de klank uit het koor zo overweldigend dat iedereen de kracht van de dirigent, van muzikale visie en van de muziek tot in zijn tenen voelde. Met een spontaan applaus als gevolg.

Ook deze tweede repetitie is opgenomen door de studenten. Verder op in de week zijn zij in groepen uiteen gegaan om samen te kijken naar deze opnamen en te kijken welk effect de voorgenomen verbeteringen hadden op de repetitie. Doel was op elk verbeterpunt van de reflectie van dinsdag te voorzien van een video opname van de tweede repetitie waarin de student toont in ieder geval met dat punt bezig te zijn.
Vrijdagmiddag verzamelde de hele club zich weer. Ditmaal op het Cals College in Nieuwegein. Vanwege het internationale Harpconcours was jammer genoeg de zaal van het conservatorium bezet, maar het Cals bezit zelf een prachtige theaterzaal wat zij ter beschikking wilden stellen voor het concert. Na nog een aantal korte repetities en een zoals het hoort rommelige generale was het zover: de uitvoering!
Belangrijk in het leven van elke muzikant is dat je het moment waarop het moet gebeuren herkent en daar kunt pieken. Durf je los te laten? Een citaat van Renske van der Zeeuw, derdejaars student die What a wonderful world had bewerkt voor vrouwenkoor en met 30 meiden had ingestudeerd:
“Ik heb alles voor de spiegel geoefend na de laatste repetitie van dinsdag. Wat waren die opnamen vreselijk! Ik zag er niet uit! Maar ik had me voorgenomen gewoon te genieten tijdens de uitvoering, en het lukte! Ik heb nergens meer aangedacht, maar ik deed het wel!”

Dorien dirigeerde O salutaris Hostia, een prachtig ingetogen liturgisch werk van Caplet. Ook haar laatste repetitie was niet vlekkenloos verlopen, maar met stralende ogen sprak zij de legendarische woorden: “ het was móói!”. Direct werd zij daarin bevestigd door een moeder van een leerling van het Cals die vol lof was.

Jelmer kwam op het allerlaatste moment binnenrennen omdat hij, zoals een echte muzikant betaamd, nog een andere snabbel had op deze avond. Maar met de autoriteit van een professional ging hij voor zijn koor staan, nam de tijd iedereen aan te kijken, liet hen allemaal tot rust komen om vervolgens heel stemmig en ingetogen het Alleluia van het liedboek uit Taize ten gehore te brengen.

Het prettige van concerten op een middelbare school is dat ouders hun dankbaarheid vaak uiten. Het grootste compliment voor elke docent. Ik wil het u en de 11 derdejaars van het conservatorium van Utrecht die dit project hebben gedragen niet onthouden:
“Vrijdagavond was een prachtige avond op het Cals college! Mijn zoon deed mee met het koorproject en ik was met mijn 2 dochters luisteren. Het is prachtig om het plezier en de energie te zien van een hele groep jonge mensen die met elkaar iets moois neerzetten. De mix van klassiek, populair en van alles ertussen…ik heb er van genoten!
Mijn zoon was de hele week enthousiast en na de eerste middag repeteren kwam hij stralend thuis. Heerlijk! Hij heeft ook zo genoten. U bedankt en alle anderen ook!”

Betekenisvol muzikantschap, u begrijpt vast wat ik bedoel.